Pielgrzymka Dolnośląskiej Braci Górniczej na Św. Górę Grabarkę.

DOLNOŚCLĄSKA BRAĆ GÓRNICZA  WEŹMIE UDZIAŁ W XXX-TEJ JUBILEUSZOWEJ PIELGRZYMCE SŁUŻB MUNDUROWYCH NA ŚWIĘTĄ GÓRĘ GRABARKĘ, 17-19.08.2025r.

ZARYS HISTORYCZNY ŚWIĘTEJ GÓRY GRABARKI – EPIDEMIA CHOLERY  I CUDOWNE UZDROWIENIA NA GRABARCE (XVIIIW.)

1710 r. Epidemia cholery i cudowne uzdrowienie na Świętej Górze Grabarce

Wiek XVIII-ty był dla Rzeczpospolitej czasem wyniszczających wojen ciągnących się już od połowy XVII wieku, od powstania Bohdana Chmielnickiego. Wrogie armie niejednokrotnie przemierzały Podlasie. Rabunki, porwania, samosądy, agresja i nienawiść były zjawiskiem powszechnym i niemal codziennym. Wraz z oddziałami żołnierzy nawiedziła tereny Podlasia klęska: fala morowego powietrza – efekt wojennych pożóg, głodu i wycieńczenia. Dotarła do wsi i miast położonych w sąsiedztwie Świętej Góry Grabarki- do Siemiatycz, Mielnika, Drohiczyna. Szczególnie obfite żniwo zebrała ona w okolicach Siemiatycz. Epidemia dotknęła tysiące mieszkańców. Wiele wsi całkowicie wyludniło się, a kto miał siłę, uciekał z zagrożonych terenów. Prawdopodobnie była to epidemia cholery. Dziesiątki niepochowanych ciał leżały na ulicach- nie było komu oddać ich ziemi.  Wtedy pewnemu starcowi z siemiatyckiej parafii zostało objawione we śnie, że ludzie mogą uchronić się przed epidemią tylko w jednym miejscu, na wzniesieniu położonym na uroczysku Suminszczyzna, które z czasem od nazwy pobliskiej wsi, zaczęto nazywać Grabarką. Na święte miejsce ludzie mieli podążać z krzyżem i modlitwą.  Ci, którzy uwierzyli i zdołali tu dotrzeć, zostali uratowani. Z zapisków kroniki parafii siemiatyckiej i kroniki klasztornej dowiadujemy się, że na Świętej Górze zgromadziło się wówczas 10 tysięcy wiernych.

POWSTANIE KLASZTORU NA GRABARCE I JEGO POCZĄTKI (XX W.)

Przed wojną na terenie Polski działało pięć żeńskich zgromadzeń z ponad 70 zakonnicami. W okresie zawieruchy wojennej część z nich opuściła granice kraju. Pozostałe w wyniku powojennych zmian politycznych znalazły się na terytorium kraju gdzie czekał je smutny los, bowiem wszystkie klasztory zostały wkrótce zamknięte. Kilka sióstr pozostało jednak w Polsce lub też powróciło do niej w pierwszych tygodniach po wyzwoleniu. Nie miały swego domu zakonnego, więc skupiły się w Łodzi, gdzie tymczasowo rezydowały władze kościelne. Opiekę nad nimi roztoczyła i duchowe przewodnictwo przejęła siostra Maria (Komstadius). Gdy tylko uformował się Konsystorz Kościoła, mniszki zwróciły się do niego z prośbą o pomoc w zorganizowaniu nowego żeńskiego klasztoru. Ostatecznie dekretem z 25.11.1947 r. właśnie na Świętej Górze Grabarce zostaje założony pierwszy po wojnie prawosławny żeński klasztor Śww. Marty i Marii. Decyzją władz kościelnych ihumenią (przełożoną) nowego klasztoru została siostra Maria (Komstadius). Wraz z nią pod koniec 1947 r. na Grabarkę przybyły dwie siostry: 77- letnia Julianna Lentjajewa i 52- letnia Teodozja Siergijewska. Od tej pory historia Świętej Góry nierozłącznie wiąże się z życiem i dziejami sióstr.

Samodzielna parafia:

W 1949 r. powołano samodzielną przymonasterską parafię. Obejmowała ona okoliczne wsie: Grabarkę, Oksiutycze, Szumiłówkę, Pawłowicze, Homoty, Szerszenie i Hałasówkę. Pierwszym proboszczem został o. Euzebiusz Izmajłow, mnich przybyły z monasteru w Jabłecznej.

1950 r. Początek budowy cerkwi „Wszystkich Strapionych Radość”.

Na Świętej Górze siostry przybywając w 1947 r. tylko drewnianą cerkiew Przemienienia z pobliskim cmentarzem i nieogrzewaną stróżówkę, która zaczęła pełnić rolę ich domu. Zimą nocowały na cerkiewnej dzwonnicy, a w szczególnie mroźnych okresach szukały schronienia u pobliskich mieszkańców. W 1950 r. rozpoczęto budowę nowej, ogrzewanej cerkwi wraz z przylegającymi do niej celami dla sióstr.

1956 r. Zakończenie budowy i wyświęcenie cerkwi.

6.11.1956 r. Jego Eminencja Metropolita Makary wyświęcił nową cerkiew ku czci ikony Bogurodzicy Wszystkich Strapionych Radość (Wsiech Skorbiaszczych Radost’).

1963 r. Prace ikonograficzne w cerkwi Przemienienia Pańskiego.

W 1963 r. zakończyły się rozpoczęte w 1961 r. prace restauracyjno- ikongraficzne w cerkwi Przemienienia. Nad polichromią  w leciwej świątyni przez prawie trzy lata pod kierunkiem profesora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych Adama Stalony- Dobrzańskiego pracował Jerzy Nowosielski i Bolesław Oleszko. Profesor Dobrzański o znaczeniu wykonanych fresków pisał: … aby wyobrażenia postaci świętych i teksty święte wzmacniały i uzbrajały każdego na każdą chwilę i krok, kiedy wracać będzie z Grabarki do swoich trudów i codziennych trosk (cyt. za A. Radziukiewicz).

1977 r. Początek budowy nowego domu zakonnego.

W związku z narastającymi problemami bytowymi i mieszkalnymi, podjęto decyzję o rozbudowie klasztoru. Po przystąpieniu do prac przygotowawczych, zakupiono 1,5 ha ziemi bezpośrednio przylegającej do klasztoru. Władze zezwoliły tylko na parterowy budynek z poddaszem. Dzięki staraniom przełożonej klasztoru ihumenii Barbary budowę rozpoczęto w 1977 r., a całkowicie ukończono po czterech latach.

Już w 1978 r., kiedy częściowo ukończono prace adaptacyjne, zakwaterowano w nim pierwsze siostry. Budynek różnił się od dotychczasowych budowli. Był dużo większy i murowany, posiadał kanalizację i centralne ogrzewanie. Obok cel, mieściła się w nim cerkiew refektarzowa ku czci Zaśnięcia Bogurodzicy, kancelaria przełożonej, kuchnia i  łazienki.

1980 r. Pierwsza Paschalna Pielgrzymka Młodzieży.

W dniach 9- 11 maja 1980 r. z błogosławieństwa metropolity Bazylego odbyła się pierwsza Paschalna Pielgrzymka młodzieży na Świętej Górze Grabarce. Spotkanie, w którym wzięło udział kilkadziesiąt młodych osób, rozpoczęło się wieczornym nabożeństwem, po którym przywitano wszystkich uczestników. Ważnym punktem spotkania był program teologiczny. Znaczącą rolę w życiu młodych ludzi odegrała w tym okresie ówczesna przełożona klasztoru ih. Barbara, której serce było szczególnie przychylne i otwarte dla młodych ludzi.

Podczas tego spotkania narodziła się idea powołania Bractwa Młodzieży Prawosławnej, które przejęło na siebie obowiązek organizowania pielgrzymek i kreowania religijnej działalności młodzieży prawosławnej. Pierwszym przewodniczącym BMP został Eugeniusz Czykwin.

1990 r. Pożar cerkwi Przemienienia  Pańskiego.

Noc z 12 na 13 lipca 1990 r. zapisała się w sercach prawosławnych wiernych jako smutna i tragiczna data: brutalnie podpalona drewniana, ponad stuletnia cerkiew Przemienienia Pańskiego spłonęła doszczętnie. Siostry napisały w klasztornej kronice: Nasza uświęcona prawie codzienną Eucharystią i wysłuchująca modlitw wielu pokoleń cerkiewka już nie stoi na wzgórzu Została złożona niczym ofiara całopalna przed Tronem Bożym…Jeszcze w tym samym roku podczas święta Przemienienia 19 sierpnia wbudowano kamień węgielny pod budowę nowej świątyni.

1998 r. Wyświęcenie nowej cerkwi Przemienienia Pańskiego.

17 maja 1998 r. J. E. Metropolita Warszawski i całej Polski Sawa wyświęcił odbudowaną cerkiew Przemienienia. Nowa cerkiew wyglądem nawiązuje do świątyni spalonej. Jest już jednak murowana i przestronniejsza, freski zostały w większości wykonane przez Jarosława Wiszenko z Mielnika, a ikony w ikonostasie napisane przez państwa Pieczonko z Warszawy. Rzeźbą w drewnie i miedzi upiększył cerkiew Wiaczesław Szum.

1999 r. Początek budowy muru wokół Świętej Góry.

Budowa muru rozpoczęła się właściwie w 1998 r., kiedy po wyświęceniu cerkwi Przemienienia metr. Sawa zwrócił się do wiernych z prośbą, aby tak jak niosą krzyże na święto Przemienienia, nieśli ze sobą kamienie, które będą chronić święte i cenne dla nas miejsce. Symboliczne kamienie nieśli pielgrzymi, przywozili wierni, pomagali przedsiębiorcy. Mur długości 800m i kamienne schody prowadzące od źródełka do cerkwi Przemienienia ukończone zostały w 2001r.

2000 r. Uroczystości z okazji 2000 lat chrześcijaństwa. Przybycie kopii cudotwórczej Iwierskiej Ikony Bogurodzicy.

W święto Przemienienia Pańskiego w 2000r na Świętej Górze Grabarce odbyły się główne uroczystości związane z wielkim jubileuszem chrześcijaństwa. 18 sierpnia (w dzień przed Świętem Przemienienia) przybyła na Górę kopia cudotwórczej Iwierskiej Ikony Bogurodzicy napisana w monasterze św. Mikołaja Burazery na Świętej Górze Atos. Od tej pory Bogurodzica w Jej Iwierskiej ikonie nieustannie przebywa i w szczególny sposób otacza opieką Świętą Górę Grabarkę.

IWIERSKA IKONA BOGURODZICY (STRZEGĄCA WRÓT, WRATARNICA):

Oryginał Iwierskiej Ikony Matki Bożej pochodzi z okresu, w którym prześladowano chrześcijan i niszczono ikony (czasy ikonoklazmu). Pochodziła ona najprawdopodobniej od samego ewangelisty Łukasza. Ikona należała wtedy do wdowy z Nicei. Do kobiety przyszli wysłannicy żądając oddania ikony. Jeden z żołnierzy spowodował zniszczenie dzidą dolnej części policzka Matki Bożej, z którego poleciała krew. Poprosił on wtedy o wybaczenie padając na kolana a jakiś czas później został on mnichem. Ze strachu przed królewskimi wysłannikami wdowa zaniosła ją nad morze i położyła na wodzie. Ikona nie zaczęła tonąć lecz popłynęła ona w pozycji stojącej skąd fale doprowadziły świętą ikonę na górę Atos. Syn wdowy wyjechał natomiast do Salonik i został mnichem na Atosie. Opowiedział historię o cudownym wydarzeniu ikony na wodzie a w X w. próbowano ją wyłowić, jednak gdy tylko się do niej zbliżano ikona odpływała w głąb morza. Mnichom objawiła się pewnego razu Bogurodzica wypowiadając, że tylko jeden mnich – Gabriel jest godny wydobycia ikony z wody. Poszedł więc on po morskich falach i wziął w ręce tą cudowną ikonę. Gdy przebywała ona w monasterskim soborze, mnich zapalający rano świece zauważył, że nie ma jej w świątyni. Znaleziono ją jednak nad bramą wejściową monasteru. Jeszcze kilka razy miała miejsce ta sytuacja, aż pewnego razu Gabrielowi ukazała się Bogurodzica mówiąc aby już więcej nie przenosili jej do cerkwi, ponieważ chce stać na straży monasteru będąc nad bramą.

Prawdopodobnie powstała w XIII-XIV w. a jej kopię znaleziono w XVII w. Na Rusi. Dzięki niej działy się cuda, obroniono monaster spod najazdu wrogów i nigdy nie wywieziono oryginału z św. Góry Atos. Powstawały jej kopię, a w Polsce najbardziej znaną kopią jest ikona w cerkwi Przemienienia Pańskiego na św. Górze Grabarce. Mnisi z Atosu podarowali ją z okazji jubileuszu dwutysiąclecia chrześcijaństwa w 2000r. Przedstawia Maryję trzymającą Dzieciątko na lewym ramieniu i wskazującą na nie prawą dłonią, w ten sposób wskazując wiarę w Chrystusa jako drogę do zbawienia. Maryja ukazana w półpostaci, z głową lekko skłonioną ku Chrystusowi i prawą dłonią uniesioną w modlitewnym geście na wysokości piersi. Dzieciątko Jezus siedzi wyprostowane, delikatnie zwrócone w kierunku Bogurodzicy i z głową nieco odchyloną do tyłu. Prawa dłoń Jezusa wyciągnięta w kierunku Matki Bożej, złożona w charakterystycznym dla wschodniego chrześcijaństwa geście błogosławieństwa .W lewej dłoni Jezus dzierży zwój który trzymany pionowo opiera się o kolano Zbawiciela.

ZNACZENIE ŚW. GÓRY GRABARKI W HISTORII NAJNOWSZEJ POLSKIEGO AUTOKEFALICZNEGO KOŚCIOŁA PRAWOSŁAWNEGO W POLSCE

Św. Góra Grabarka odgrywa istotną rolę we współczesnym świecie prawosławnym, monastycznym. Jej wyjątkowość można zawdzięczyć wspaniałej, pełnej cudów historii, która oddziałuje do dziś w całej Polsce. To święte miejsce jest znane nie tylko z pięknych terenów dookoła klasztoru czy modlitw płynących stamtąd od XVIII w. ale również z pielgrzymek , które każdego roku umacniają coraz bardziej życie monastyczne na św. Górze. Od 1980r. w okresie paschalnym organizowane są tam Paschalne pielgrzymki młodzieży a uczestniczy w nich kilkuset młodych ludzi. Do świętych miejsc pielgrzymuje się aby doświadczać cudotwórczej mocy , Łaski Bożej , wzmocnienia duchowego szczególnie w czasach kiedy trudno jest żyć w spokoju , lecz w czasach wojny,pandemii. Św. Góra Grabarka jest największym sanktuarium w Polsce, do którego zmierzają wierni potwierdzając przywiązanie do prawosławnej wiary. Pielgrzymi szukają wsparcia  zanosząc do tego miejsca drewniane krzyże z intencjami, które symbolizują Grabarkę . Tradycja niesienia krzyży zapoczątkowała się w 1710r. po cudownym ustąpieniu epidemii cholery z okolic Siemiatycz. Od tego momentu św. Góra jest pokryta krzyżami , dzięki czemu spełnia swą wyjątkowość. Tego roku w dniu święta Przemienienia Pańskiego (wg kalendarza juliańskiego 19 sierpnia) wzniesiony                            i wyświęcony zostanie na tym świętym miejscu jeszcze jeden krzyż wotywny, tym razem w intencji Dolnośląskiej Braci Górniczej, która weźmie udział w tegorocznej jubileuszowej XXX-tej pielgrzymce Służb Mundurowych na Świętą Górę Grabarkę. W uroczystości Święta Przemienienia Pańskiego 19 sierpnia bierze udział tysiące wiernych na czele z Władzami Kościelnymi i Państwowymi, całe duchowieństwo, dzieci i młodzież.  Wydarzenie rokrocznie transmitowane jest w mediach publicznych. Ważny jest również kult ikony Iwierskiej Bogurodzicy, do której zanoszą modlitwy. Obecność źródełka na św. Górze Grabarce również odgrywa rolę uzdrawiającą od czasów choroby zakaźnej. Grabarka dzięki swojej cudownej historii, niesamowitych miejscach i położeniu przyciąga do siebie nie tylko miejscową ludność, ale też wiernych z innych krajów, którzy pragnął doświadczyć duchowości we współczesnym świecie. Zapraszamy do udziału w dniach 17-19 sierpnia 2025r. oraz wspólnej modlitwy za Stan Górniczy w XXX-tej jubileuszowej pielgrzymce Służb Mundurowych na Świętą Górę Grabarkę.

Ks. prot. Bogdan Repeła,

Prawosławny Kapelan Górniczy.